HET WIJNALFABET

 
  • Aard De totale indruk van een wijn, zijn karakter.
  • Aanzuren Het toevoegen van zuren aan wijn of most om de balans tussen zoet, zuur en bitter van de wijn te verbeteren.
  • Aards Omschrijving voor mineralen wijnen waar je de smaak van de bodem in terug vindt.
  • Ademen Wie wijn van zuurstof wil laten profiteren, schenkt de fles leeg in een karaf. Vooral jonge wijn die nog wel eens hard wil zijn, knapt daar van op. Voorzichtigheid is niet geboden, want er is veelal nog geen sprake van bezinksel. Let op: niet doen bij oude wijnen!
  • Afdronk De smaak die blijft hangen in je mond. Het laatste stadium van het proefproces.
  • Alcohol Om 1% alcohol te verkrijgen is ongeveer 20 gram suiker nodig. Alcohol is de basis van de wijn, die het mogelijk maakt de wijn te bewaren. De smaak van alcohol mag echter nooit overheersen.
  • Alcoholgraad Sinds 1980 wordt de alcoholgraad aangeduid als percentage zuivere alcohol in de wijn.
  • Alcoholische gisting De suikers in het sap van druiven worden door de gistcellen omgezet in alcohol en koolzuurgas.
  • Amarone Wijnterm voor wijnen van half ingedroogde druiven. Wordt vooral gebruikt in de provincie Veneto in Italië.
  • Ampelografie De leer van de druiven.
  • Amtliche Prüfungsnummer Is een nummer dat altijd op een Duits etiket staat vermeld, waardoor de wijn gemakkelijk te traceren is.
  • Anbaugebiete Afgebakend wijnbouwgebied in Duitsland.
  • Annata Jaartal in het Italiaans.
  • Anreichern Is suiker toevoegen aan de most om wijn te maken met een hoger alcoholpercentage.
  • Appellation Is een herkomstbenaming. De appellation geeft aan waar de wijn vandaan komt.
  • Aroma Het aroma, grotendeels afkomstig van de druif, omvat het geheel van afzonderlijke geuren. Een deel van het aroma verdwijnt gedurende de gisting na verloop van tijd. Door de aroma’s kennen we fruitige wijnen, aardse wijnen (met de smaak van champignons, struikgewas, tuinaarde, herfstbladeren), specerijen wijnen (aroma’s van kaneel, kruidnagel, zwarte peper en Indische specerijen), kruidige wijnen (munt, hooi, rozemarijn, Provençaalse kruiden…).
  • Assemblage In één kuip verschillende wijnen samenvoegen, die elk afzonderlijk zijn gemaakt uit verschillende druivensoorten.
  • Auslese Derde Duitse predicaat klasse in een regionaal gebied van zoette, rijpe en edele druiven.
  • Azijn In de natuurlijke ontwikkeling van het druivensap is de wijn slechts een tussenstap bij de ontwikkeling naar azijn. Wijn kan zelfs deze stap overslaan en direct azijn worden.
  • Balans Dit is een aanwijzing voor de onderlinge verhoudingen in de wijn van vier componenten: alcohol, zuurgraad, suiker en droge extracten. Een wijn is in balans als geen van deze karakteristieken overheerst. In het algemeen is een wijn evenwichtig als de harde kant en zachte kant gelijkwaardig zijn.
  • Barbaresco Belangrijke DOCG in Piëmonte. Eén van de grote rode wijnen van Italië, van de druivensoort Nebbiolo. Hij kan opmerkelijk delicaat zijn en gaat doorgaans wel 10 jaar mee.
  • Bardolino Lichte, zeer fruitige rode wijn uit Veneto, met een lichte bitter in de afdronk. Druivensoort corvina veronesa.
  • Barolo De belangrijkste en indrukwekkendste DOCG wijn van Italië, uit het zuiden van Alba in Piëmonte. De druivensoort is nebbiolo, die een diepkleurige rode wijn geeft, met een complexe geur en een droge, weelderige smaak. Rijpt minimaal drie jaar op fust en kan zeer oud worden.
  • Barrique Dit eikenhouten vat (in Bordeaux 225 liter) waarin wijn mag gisten of rijpen, is van grote invloed op de smaak. Door het vat aan de binnenkant te branden (toasten) kan daar nog een component aan worden toegevoegd. Nieuw eiken is echter duur en gaat bij ambitieuze wijnmakers maar twee oogsten mee. Tussen de 500 en 700 euro ben je zo kwijt voor een Frans vat uit Allier, Troncais of Nevers. Amerikaans (Kentucky is een belangrijke leverancier) is iets goedkoper, maar maakt de wijn wat zoeter. Vanwege de hoge kosten wordt er kwistig met alternatieven gewerkt. Vooral bij voordelige wijnen die zich toch chic willen voordoen, is er sprake van veel kunst- en vliegwerk. Er zijn mogelijkheden te over. Zo is er een levendige tweedehands markt. Niks mis mee en soms zelfs aan te bevelen, omdat het eiken dan niet meer zo overheersend is. Alternatieven zijn het hangen van eiken staven in de roestvrijstalen of cementen kuipen, het gebruik van eikenhouten krullen in een soort grote theezak, oplospoeder of eikenessences.
  • Barrique bordelaise Wijnvat, zoals in Bordeaux gebruikelijk, als regel van eikenhout. De inhoud is 225 liter, dus goed voor 300 flessen. Vier barriques vormen de inhoud van één tonneau, dat is 900 liter, dus goed voor circa 1200 flessen.
  • Bâtonnage Franse term voor het roeren van de “lies” (dode gistcellen) ofwel gistbezinksel. Dit geeft de wijn extra smaak.
  • Beerenauslese Witte wijn van Duitse of Oostenrijkse komaf gemaakt van speciaal geselecteerde zeer rijpe druiven, vaak aangedaan door edelrot. Zwoele, zeer geconcentreerde nectarachtige godendrank kan u ten deel vallen.
  • Belegen Oudere wijn, zachter en milder van smaak. Fruit wordt wat minder nadrukkelijk aanwezig en de tannine verdwijnt (als het goed is).
  • Bezinking Periode om het vergiste druivensap/most te laten staan zodat de grove bestandsdelen van de druivenmost naar de bodem van het vat of tank zinken.
  • Bezinksel Vaste reststoffen na het aftappen van het sap. Dit bestaat uit takken en steeltjes, druivenschillen en druivenpitten. Deze reststoffen kunnen worden gedestilleerd om “eau de vie” te maken.
  • Bianco Italiaans voor wit. Blanco in het Spaans en branco in het Portugees.
  • Bitter Bitter is vaak het gevolg van ongeduldige wijnboeren. Wie te vroeg plukt, straft zijn drinker met strenge smaken. En daar krijg je een zuinig mondje van. Rijpe bitters zijn natuurlijk wel lekker. Zoals die van amandeltjes in goede Soave en grapefruitbitters in sommige Chardonnays, Sauvignon Blancs en goede, droge Spaanse en Italiaanse rosé.
  • Blanc de Blancs Blanc de Blancs wordt nogal eens als een kwaliteitsaanduiding gebruikt, vooral in Champagne. Is echter niets anders dan witte wijn gemaakt van witte druiven.
  • Black rot Een zwam die op de bladeren van de wijnrank gele vlekken veroorzaakt met een donkere rand. De druiven worden melkachtig van binnen, zwart van buiten en mummificeren. In geval van een ernstige aanval komen er zwarte stippen op de takken.
  • Blauwe Druiven Aanduiding voor de druif waarvan rode wijn gemaakt wordt. In de praktijk varieert de kleur van deze “blauwe druiven” van paars, rood tot blauw achtig.
  • Blanc de noirs Is een uit het Frans afkomstige term en een benaming voor witte wijn gemaakt van blauwe druiven.
  • Blend Wijn gemaakt van verschillende/meerdere druivenrassen.
  • Blindproeven Wie kan er van de honderden wijnen die er bestaan proeven welke het is, uit welk land hij komt, uit welke streek, van welke wijngaard, uit welk jaartal en van welke boer? Geruststellende wetenschap: niemand. Tijdens blindproeven is het zelfs voor professionals al een hele prestatie om van tien geblindeerde wijnen er vijf goed te raden.
  • Bloemen Veel voorkomende boeketten zijn: Viooltjes en rozen.
  • Blush-rosé Hoe langer de schillen op het sap blijven zitten, hoe donkerder de kleur van de rosé. Bij een blush rosé wordt echter niet gerekend in dagen, maar eerder in uren. Door deze korte inweektijd van de schillen, verkrijgt de rosé zijn lichte zalmroze kleur.
  • Body Dit geeft de totale indruk van de wijn weer. Wijnen hebben weinig body, middelmatige body of veel body, afhankelijk van de “dikte” van de wijn.
  • Botrytis Cinerea Is een schimmel met een soms gunstige uitwerking. Bij zogenaamde edele of nobele rotting tast botrytis de druiven aan waardoor er micro gaatjes in de schil ontstaan. Het gevolg is dat het sap uit de druif verloren gaat en het suiker- en zuurgehalte zeer hoog wordt.
  • Bottelen Is het vullen van een fles. Het gebeurt in Nederland met in bulk geïmporteerde wijn, maar natuurlijk ook in wijn producerende landen. Het bottelen brengt gemak voor de consument, maar zorgt er ook voor dat de wijn luchtvrij wordt bewaard, waardoor deze langer houdbaar blijft dan in een tank of vat.
  • Bottelinformatie In veel landen is het verplicht om op wijnetiketten te vermelden. Informatie over waar en door wie de wijn op de fles is gebracht.
  • Bouquet Het bouquet omvat alle verschillende geuren van een wijn. Bij jonge wijnen wordt gesproken van aroma, bij oudere wijnen van bouquet. Een krachtig bouquet wordt ook wel aangeduid met “een volle neus” Tot bouquet behoren o.a. de aardse, bossige, dierlijke, kruidige, notige, tabakkige geuren. Bouquet ontstaat meer in wijnen met meer zuur en wijnen van een arme bodem.
  • Boutique Winery Kleine wijnproducent die kleine hoeveelheden zeer kostbare en vaak ook excellente wijn produceert.
  • Branding Hiermee wordt bedoeld dat grote wijnproducenten proberen met hun merknamen steeds meer plaats op de markt te veroveren.
  • Brut Aanduiding voor droge wijn. Brut wordt vaak bij mousserende wijn gebruikt. Bij Cava alleen als er minder dan 15 gram suiker per liter in zit.
  • Bulkwijn Goedkope wijn die in koelcontainers het land binnen wordt gebracht om vervolgens hier gebotteld te worden, want dat is voordeliger. Verschijnt dan veelal onder de supermarkt huiswijn vlag op de markt. Of, in het geval van bulkkampioen Zuid-Afrika, met een lollige naam zoals Fraaie Blik, Mooi Vooruitsig of Groot Genoegen. De kans op een Flinke Koppijn is dan niet denkbeeldig
  • Cantina Cantina is een kelder of een wijnbedrijf in Italië. een Cantina Sociale bestaat ook. U heeft dan te maken met wijn die gekurkt, gebotteld en ingepakt is door een coöperatief wijnbedrijf.
  • Capsule Omhulsel dat over de kurk, mond van de fles en een deel van de hals wordt aangebracht. Het is van metaal of kunststof gemaakt. Het dient op de meest correcte wijze enige millimeters onder de mond van de fles afgesneden te worden om contact met de wijn te vermijden.
  • Cepage Wijn die voor 100% van één druivenras wordt gemaakt. De wettelijke grens ligt meestal bij 85%. Mengsels van druivenrassen zijn vaak ook lekkerder.
  • Chai De wijnopslagruimte. ‘Mise en bouteille dans nos chais’ wordt vaak gezien als een kwaliteitsaanduiding, maar trek zelf je conclusies.
  • Chambreren Het op serveertemperatuur laten komen van een fles rode wijn welke uit de wijnkelder of wijnkast komt.
  • Champagne Wijnbouwgebied in het noordoosten van Frankrijk, niet ver van Parijs. Jaarlijks goed voor ruim driehonderd miljoen flessen, waarvan tachtig procent jaartalloos. Volgens overleveringen werd hier de methode uitgedokterd om wijn een tweede gisting op fles te laten krijgen. De belletjes waarmee dit gepaard gaat kunnen er niet uit en voilá, schuimwijn is het resultaat. Uitvinder van deze ‘methode champenoise’ is de monnik Dom Pérignon die daarna liefdevol tot merk werd gebombardeerd door het grootste Champagnehuis, Moët et Chandon. Hij werd daarvoor beloond met het eeuwige leven en is thans een veel geziene gast in sterrenrestaurants, nachtclubs en bordelen. Over de oorsprong van ‘de methode’ zijn de meningen echter verdeeld. Er zijn manuscripten in Londen gevonden waaruit blijkt dat men in Engeland veel eerder belletjeswijn had uitgevonden. Maar goed, wie maalt er eigenlijk om? Ook Limoux claimt de première. Maar de CIVC, het Comité Interprofessionel du Vin de Champagne in Reims, heeft een beschermingsmuur rondom Champagne opgetrokken die niet bepaald van piepschuim is. Champagne is één van de best beschermde merknamen ter wereld. Ter illustratie: de geslaagde Champagne coupe op de ‘methode champenoise’. Een begrip dat ook door belletjeswijnproducenten van buiten de Champagnestreek op het etiket gezet werd als aanduiding dat, evenals Champagne, ook hun wit een tweede vergisting op fles heeft genoten. Dat mag nu niet meer: de aanduiding is vervangen door ‘methode traditionelle’. Recente uitspraak van het Europees Gerechtshof: de wijnmakers uit het Zwitserse plaatsje Champagne, producent van louter ‘stille’ witte wijnen (270.000 flessen, slechts bestemd voor lokaal gebruik) mogen hun eigen naam niet meer op het etiket zetten. En dat terwijl er in het Zwitserse Champagne al sinds de Romeinse tijd wijn wordt gemaakt en men in de buurt van Reims pas rond 1700 met de belletjeswijn begon.
  • Champanski Witte Russische mousserende wijn, vaak zeer zoet.
  • Chaptalisatie Het toevoegen van suiker aan de gistende most om het alcoholgehalte van de wijn op pijl te brengen.
  • Chianti Rode Italiaanse ster uit Toscane met als basis ingrediënt de fameuze Sangiovesedruif. Verkrijgbaar van kassakoopje tot geruststellend kostbaar. Alhier populair geworden tijdens de eerste symptomen van de Pizzapest die zich in de jaren tachtig aandiende. Werd toen nog geleverd in koddige mandflesjes die zelden afgevuld waren met lekkere wijn. Degradatie tot plafondversiering was hun terechte lot. Wie echter een puik exemplaar weet te bemachtigen mag, in geval van een eenvoudige editie, een frisfruitige en pittige wijn in zijn glas begroeten. In de beste gevallen hebben we te maken met donkere, rijke, gevulde en intrigerende wijnen waarin bittere kersen, viooltjes, kruiden, karakteristieke hoge zuren en een theeachtige afdronk zijn te vinden. Deze grote jongens hebben dan Chianti Classico of, als de wijn afkomstig is van een enkele wijngaard, Chianti Classico Reserve op het etiket staan.
  • Chocola Een smaak omschrijving in rode wijn, veelal betreft het hier een dikke Shiraz uit Australië. Chocola als toetje is een notoire lastpak als er nog wijn gedronken moet worden. Banyuls overleeft het, Pedro Ximenez kan het aan, Maury, Mavrodaphne, een enkele zoete sherry en een top Zinfandel.
  • Citrus Smaakomschrijving die opgaat voor veel witte wijnen. De hele citrus familie kan aan bod komen. Citroen, limoen, mandarijn, sinaasappel, grapefruit. Belangrijk, want een goede wijn kan niet zonder zuren.
  • Classic Tweedeling in Duitse wijnen om de consument meer duidelijkheid te verschaffen in de meest gecompliceerde wijninformatiesystematiek van de wereld. Classic garandeert je ‘een droge Cepage wijn voor alledaags drinkgenot’. Wat minder alledaagse drinkbehoefte? Dan ben je iemand voor de ‘Selection’, de hoogste aanduiding voor droge wijn. Een maximum opbrengst per hectare is gegarandeerd evenals het feit dat de wijn tijdens een blindproeverij aan de tand is gevoeld. Maar ondanks deze versimpeling wil de rage rondom Duits mondiaal maar niet losbarsten.
  • Classificatie Wijnen worden ingedeeld kwaliteitscategorieën, bijvoorbeeld: Grand Cru, Premier Grand Cru, etc.
  • Complexiteit Een term die wordt gebruikt bij wijnproeven. Een complexe wijn heeft veel verschillende smaken in zich.
  • Concentratie Is een procedure bij vinificatie.  Vóór de vergisting wordt er sap/water aan de most onttrokken, zodat er een geconcentreerdere wijn ontstaat.
  • Coulure Verschijnsel in de wijngaard waarbij een deel van het potentiële fruit geen vrucht zet tijdens de bloei in de vroege zomer. Het gevolg is een lage opbrengst druiven tijdens de oogst.
  • Cuve Is Frans voor een kuip of tank waarin de wijn gemaakt wordt of gerijpt wordt.
  • Cuve Close-methode Is een methode om mousserende wijn te maken. De tweede gisting vindt niet plaats in de fles maar in een grote afgesloten tank.
  • Decanteren Het overschenken van de wijn in een karaf, teneinde het “droesem” ook wel “bezinksel” genoemd van de wijn te scheiden.
  • Demi-sec Betekent letterlijk half droog. In de praktijk zijn het wijnen met een vrij zoet karakter, wordt vooral gebruikt bij mousserende wijnen.
  • Densiteit De hoeveelheid wijnstokken die per hectare wijngaard staat aangeplant. Maar veel garandeert niet per se meer wijn. De druiven moeten genoegen nemen met minder voedsel en dat honger lijden. Is goed voor ze want dat levert druiven op met meer concentratie en dus meer smaak.
  • Depot Bezinksel. Wijn van Cabernet Sauvignon druiven geeft veel depot, Pinot Noir amper. Kan zeer bitter smaken. Niet te verwarren met wijnsteen. Het depot ontstaat tijdens de gisting op de bodem van het vat (lie). Wanneer de wijn ongefilterd wordt gebotteld zullen vaste delen in de fles kunnen komen. Depot ontstaat ook tijdens de rijping van rode wijn in de fles en verzamelt zich op de bodem. Is te verwijderen met decanteren.
  • DOC (Italië) Is de afkorting van “Denominazione di Origine Controllata”. En is de één na hoogste kwalificatie in Italië. De wijn komt van een speciaal stuk land. Anno 2012 kent Italië 334 DOC wijnen.
  • DOCG Is de afkorting voor “Denominazione di Origine Controllata e Garantita”. De allerhoogste kwaliteitsnorm in Italië. Wijnen moeten gekeurd worden door een commissie voordat ze gebotteld mogen worden. Anno 2012 kent Italië 73 DOCG wijnen.
  • Dolce Bevat 50 gram suiker per liter of meer.
  • Domeinbotteling Wijn die gemaakt en gebotteld is door dezelfde persoon/onderneming als die de druiven ervan verbouwde.
  • Dosage De hoeveelheid zoete wijnsubstantie die vóór het bottelen aan een mousserende wijn wordt toegevoegd.
  • Droesem De drab die naar de bodem van de tank zakt. Deze kan afgestorven gistcellen, pulp, zaden en stelen bevatten. Soms wordt hiermee ook het bezinksel bedoeld dat in de hals van de fles zit na de tweede fermentatie van mousserende wijnen. Dit bezinksel wordt later in het proces nog verwijderd.
  • Droog Een droge wijn, wordt tegenwoordig ook “strak” genoemd. Wil men een droge wijn verkrijgen dan zal vaak warmte aan de gistende wijn moeten worden toegevoegd om alle suiker (tot minder dan 4 g/l) te kunnen vergisten.
  • Doux Bevat 50 gram suiker per liter of meer.
  • Druivenras Het druivenras is de belangrijkste smaakbepalende factor op grond waarvan je een wijn kunt herkennen. Hoeveel druivenrassen er precies zijn weet niemand. Het zijn er in ieder geval vele duizenden.
  • Dry Merkwaardig genoeg een term die juist in Italië gebruikt wordt om bij een mousserende wijn aan te geven dat deze wat zóeter is dan de brut uitvoering. Het blijft dus opletten geblazen.
  • Dun Schrale, smaakloze wijn, vaak met veel zuren. Komt heel regelmatig voor.
  • Eikenhout Veel wijnen worden in contact gebracht met eikenhout, in de vorm van eikenhouten vaten of soms ook houtsnippers om de wijn een extra smaakdimensie te geven.
  • Eiswein Zeer zoete wijn van druiven die aan de wijnstok zijn bevroren. Het is een Duitse en Oostenrijkse specialiteit.
  • Enten Is een techniek waarbij het vruchtdragende deel (bovenste) van de wijnstok op een andere onderstam word geënt. Vaak op een onderstam die resistent is tegen ziektes.
  • Fenolen Algemene term voor de potentiële tannine, pigmenten, smaak en geurstoffen in de druif.
  • Fermentatie Suikers in het druivensap worden door gist omgezet in alcohol. Dat gaat gepaard met koolzuur- en warmteontwikkeling. Veel witte wijnmakers proberen die temperatuur zo laag mogelijk te houden, de zogeheten koude fermentatie: maximaal 15° C, maar het liefst nog lager. Dat verlangt speciaal gecultiveerde gisten die hun werk nog wensen te doen in een dergelijk fris arbeidsklimaat. Resultaat: wijnen met meer geur en smaak, meer pit, directer fruit, geconcentreerder. Vaak is deze techniek makkelijk te herkennen. Neus in het glas en we ruiken zuurstok, fruitdrups en limonadesiroop. Rood heeft het graag wat warmer. De vergisting vindt hier plaats tussen de 30 en maximaal 40° C. Daaronder krijgt de wijn geen extractie. Daarboven wil het rood nog wel eens een ‘gekookt fruit’ sensatie meekrijgen. En dat is alleen lekker bij Glühwein.
  • Filteren Ingreep tijdens het vinificatie proces: vaste bestandsdelen zoals gistcellen worden uit de wijn gefilterd.
  • Fles De standaard eenheid van het volume wijn in de fles is 0,75 liter.
  • Flesrijping Het doorrijpen van de wijn in de fles.
  • Flor Gist die zich als een dikke laag op het wijnoppervlak vormt. Komt voor bij het produceren van Sherry’s.
  • Fris Veelal witte wijn. Fris in geur, maar vooral ook in smaak. Wordt veroorzaakt door de aanwezige zuren in de wijn. Te fris betekent niet ‘te zuur’, maar komt doordat de fles wit te lang in de ijskast heeft gestaan. Niet goed, want kou verdooft de smaakpapillen en dan valt er minder te proeven.
  • Fruitdrups Welkom in de snoepwinkel. Een geursensatie (evenals zuurstok en limonadesiroop) die vaak vrijkomt tijdens koude fermentatie.
  • Fruitig Generieke wijnomschrijving. Zwarte bessen, bramen (vaak aangeduid in proefnotities als ‘zwart fruit’), abrikozen, perzik (‘geel fruit’), frambozen, aalbessen en kersen, kruisbessen (‘rood fruit’), ananas, mango, lychee, banaan (‘exotisch fruit’), sinaasappels, mandarijnen, limoen en grapefruit (citrusfruit), appels, peren en kruisbessen (‘wit fruit’), vijgen, tutti frutti (‘gedroogd en gekonfijt fruit’) en bosaardbeien, bosbessen (‘bosvruchten’). Er is geen groenteman die het allemaal heeft, maar uw wijnspecialist daarentegen heeft ze allemaal in huis. Te vermijden opmerking: ‘Nou, dat is een lekker fruitig wijntje’.
  • Fysiologische rijpheid Term voor de rijpheid in de schillen van druiven. Deze schillen bevatten zogenaamde fenolen: kleur-, geur- en smaakstoffen.
  • Gemaderiseerd Maderisé (Frans). Maderizato (Italiaans). Een wijn die door invloed van zuurstof geoxideerd is en daarom niet fris meer smaakt. Soms is dat juist de bedoeling. Sommige witte wijnmakers verfoeien die zorgeloze fruitbommetjes en maken hun wijnen juist op de ‘ouderwetse manier’. Roestvrij staal moest toentertijd nog uitgevonden worden en wijnen vergistten en rijpten op eikenhouten vaten of foeders. Ook bestonden er nog geen ‘dekens’ van stikstof die over de net geplukte druiven werden gespoten om contact met zuurstof zoveel mogelijk te beperken. Het is een stijl die doorgaans geen volle zalen trekt. Ook de ouwe vertrouwde Marsala wordt op deze manier gemaakt. Op Sicilië reppen de wijnmakers dan over ‘Marsallato’. Dat mag niet baten. De laatste jaren wil het niet vlotten met deze versterkte wijn die ooit in één adem werd genoemd met Sherry en Madera. En wie weet hoe populair die momenteel zijn, kan zich voorstellen dat steeds meer Marsala producenten hun wijngaarden omturnen naar ‘normale’ wijn.
  • Gematigde klimaatzones Niet te heet, niet te koud, niet te vochtig; het ideale klimaat voor wijn. Deze gebieden vinden we op het noordelijke halfrond tussen de 40 en 50° noorderbreedte en op het zuidelijk halfrond tussen de 30 en 45° zuiderbreedte.
  • Geoxideerd Oude wijn of wijn die in aanraking is geweest met te veel lucht waardoor hij een bruine kleur heeft, z’n fruitige aroma’s kwijt is en daarvoor in de plaats overrijpe en vaak ook zure aroma’s heeft gekregen.
  • Gist Eencellige micro-organismen (zwammen) die van nature voorkomen op de schil van de druif. Zij brengen de alcoholische gisting op gang en zijn onmisbaar bij de bereiding van wijn.
  • Groeikracht Is de neiging van een wijnstok om blad aan te maken. Een groeikrachtige wijnstok kan te veel bladeren ontwikkelen waardoor de vruchtzetting stagneert.
  • Halbtrocken Is een Duitse term voor half droog. In de praktijk betekent dit dat de wijn licht zoet van smaak is.
  • Handgeplukt Handpicked. Vendange à la main. Kwaliteitsaanduiding die regelmatig zelfs de voorkanten van de etiketten haalt. Is het tegenovergestelde van machinaal oogsten, waarbij behalve de goede trossen ook vaak veel ongewenste ingrediënten in de bak achter op de tractor verdwijnen zoals onrijpe trossen, takken, steentjes en bladeren. De boer die het niet zo nauw neemt, perst alles. De drinker proeft dan rauwe, bittere, rammelende wijn. Bij het echte handwerk worden alleen de rijpe trossen geplukt, eventuele beschimmelde vruchten worden verwijderd, onrijp blijft hangen of op de grond gegooid als natuurlijke bemesting. De volgende stap richting de perfecte wijn vindt plaats bij de wijnmakerij waar, na het ontstelen, de druiven de ‘table de trie’ oprollen. Hier staan vaardige functionarissen klaar om de laatste ongerechtigheden (kleine, onrijpe druifjes, stokjes, slakjes) handmatig te verwijderen. Nog ambitieuzere wijnmakers laten de druif zelfs van zijn piepkleine steeltje ontdoen in hun jacht op nog zachtere wijnen. Overigens staan vooral veel wijnbedrijven in Chili en Argentinië er op hun oogsten met de hand te plukken. Mooi meegenomen, maar bedenk dat handarbeid daar veel goedkoper is dan de tractor.
  • Hangtijd Uitdrukking voor de vaak extra tijd dat de druiven aan de wijnplant blijven hangen om de juiste balans in rijpheid te bereiken.
  • Hectoliter Maataanduiding. Per streek wordt er door de bevoegde instanties aangegeven hoeveel hectoliters er maximaal per hectare mag worden geoogst, wil de desbetreffende wijn aan de eisen van bijvoorbeeld de AOC of DOC voldoen. Zelf opgelegde opbrengstbeperking levert vaak beter  (geconcentreerdere) wijn op.
  • Herbicide Onkruidverdelgers. Wijnboeren zijn heel lang als de dood geweest voor alles wat in de wijngaard groeide en geen wijnrank was. Platspuiten was de remedie. Bedreigende schimmels, gras, onkruid, alles sneuvelde. Volgens niet-officiële cijfers werd in Frankrijk tot voor kort 80% van al het landbouwgif door de wijnbouw opgesoupeerd. Men komt hier van terug onder druk van de publieke opinie en omdat de grond uitgeput raakt. Maar vooral ook omdat steeds meer wijnmakers “schoon” willen werken. Resistente druivenrassen helpen daarbij en de gifspuit wordt vervangen door het veel milieuvriendelijkere mengsel van kopersulfaat, kalk en water, dat afrekent met de valse meeldauw, één van de grootste lastpakken in de wijngaard. Gras en kruiden tussen de wijngaarden mogen blijven groeien en worden zelfs aangeplant. De druiven dienen het beschikbare water en voedsel nu te delen en moeten zo harder werken om hun dagelijkse portie te pakken te krijgen. Dat levert gezonder, krachtiger fruit op en uiteindelijk wijn met meer smaak.
  • Houtbak Ook wel plankensap genoemd. Wijn waarmee de wijnboer van dienst graag wil aantonen dat hij van zijn spaargeld dure eikenhouten vaten heeft gekocht. Te vaak wordt er echter vergeten druivensap van voldoende kwaliteit in te stoppen om de invloed van het hout aan te kunnen. Wordt dan ook wel bestempeld als “vloeibaar hout”.
  • Hybride Is een wijnstokvariëteit die gekweekt is door de ene soort (Vinifera) met een andere soort (vaak Amerikaanse) te kruisen.
  • Hygiënecode Zijn wettelijke regels voor het werken met wijn. Bijvoorbeeld hoe je wijn mag maken en hoe een wijnhandelaar zijn wijnen moet opslaan en controleren.
  • IGT Is de op twee na hoogste kwaliteitsaanduiding voor Italiaanse wijnen. Het staat voor “Indicazione Geografica Tipica”. Het is te vergelijken met de Franse Vin de Pays wijnen.
  • Irrigatie In principe houden druiven van droog. Hard werken voor het dagelijkse portie vloeibaar voedsel levert vaak gezonde, krachtige druiven en dus smakelijker wijn op. Van te veel water wordt de wijn waterig, maar te weinig is ook niet goed. In Europa waar aan hemelwater geen gebrek is, komen de wijngaarden niet gauw tekort. Maar in landen zoals de Verenigde Staten, Australië, Chili en Argentinië is wijnbouw niet mogelijk zonder dat de natuur een handje wordt geholpen. In beide Zuid-Amerikaanse landen wordt de hulp ingeroepen van smeltwater uit de Andes dat vaak nog in irrigatiekanalen uit de 19e eeuw wordt opgevangen. Moderne wijnbouwers stappen echter steeds meer over op drip-irrigatie, te herkennen aan tussen de wijnranken geplaatste zwarte, rubberen leidingen die op gezette, door de computer aangegeven tijden de rank van water voorzien. In de VS en Down Under wordt er eigenlijk alleen maar op deze manier gewerkt. In Frankrijk daarentegen staat er zo’n beetje de doodstraf op. Slechts in het zonnige zuiden mogen wijngaarden, gewoonlijk alleen als er jonge stokken op staan, hulp van buitenaf krijgen. Het wordt daar dan ook weer geen irrigatie, maar vochtcompensatie genoemd.
  • Irrigeren Is het kunstmatig besproeien van de wijngaard.
  • Jeroboam Is een wijnfles met een inhoud van 4,5 liter.
  • Jong 95% van alle wijn wordt binnen twee jaar na het oogstjaar gedronken. En wordt daar ook op gemaakt. Opleggen is niet nodig en een kurk dus eigenlijk ook niet want die is vooral bestemd om hoge kwaliteitswijnen langzaam van zuurstof te voorzien om ze zo te laten ouderen. Nog een weetje met betrekking tot jonge wijn: laat je niets wijsmaken door jouw wijnverkoper als je bij hem een glas jeugdige wijn drinkt die niet lekker is. De mededeling dat hij dat wel wordt, omdat hij nog moet ouderen, is jokken. Vieze jonge wijn wordt later vieze oude wijn.
  • Kaas Grootste gastronomische miskleun: bij kaas hoort rode wijn. Er bestaat namelijk niet één kaas maar honderden verschillende. En om het overzichtelijk te houden, heeft iedere kaas het liefst zijn eigen wijn. En vaker wit dan rood. Kaasplateautjes zijn dan ook een vinologische ramp. Een beetje sommelier geeft ieder stukje zuivel een bijpassende wijn. Maar zo’n verwenpartij ben ik pas één keer tegengekomen.
  • Kabinett Slechts een “Qualitätswein mit prädikat” kan kabinett genoemd worden. Het gaat dan om de minst rijpe (in de Duitse wetgeving draait veel om de rijpheid van de druiven) en dat resulteert in een lichte, vrij droge wijn met een mooie structuur.
  • Kalkrijk Is een term die bij het beschrijven van een bodem gebruikt wordt. Het is een aanduiding voor een bodem die veel kalk bezit. Het komt veel voor in de Bourgogne.
  • Kamertemperatuur Hardnekkig misverstand: rode wijn drink je op kamertemperatuur. Maar warm rood slaat dood. Of het moet Glühwein zijn. Het achter etikettendecreet “serveer deze wijn op kamertemperatuur” is er eentje uit de tijd dat onze woning nog niet centraal werd verwarmd. Want dankzij de zegeningen van de HR-ketel voelen wij ons misschien wel behaaglijk, voor ons glaasje rood is gemiddeld 21° C te veel van het goede. Dan wordt hij log, sloom en alcoholisch. En dan begint vooral toprood te verlangen naar vroeger: toen kamertemperatuur een graaf of 18 was. Fijne Bordeaux is dan bijvoorbeeld volledig in zijn element. Voor mooie Bourgogne is dat al weer te warm, die voelt zicht echt behaaglijk bij 16° C. Hoge Rhône, dikke Zinfandel en super Italianen als Barolo en Chianti voelen zich pas prettig als het kwik gezakt is tot 14° C. Om helemaal een bom onder het kamertemperatuur-credo te leggen, zijn er ook rode wijnen waarvoor zelfs 14° C nog aan de hoge kant is. Bijvoorbeeld Beaujolais, gemaakt van de Gamaydruif, die wijn oplevert die stuift van de geur en barst van het fruit. Op zijn lekkerst tussen de 10 en 12° C. Dat betekent dus in de meeste gevallen toch koelen. Let wel: te koud is niet lekker. Dan proeft u het fruit niet meer, het zoet verdwijnt en bitterzuur verschijnt. En veel te koud verdooft de smaak papillen dan proeft u helemaal niks. Beaujolais is niet de enige die gebaat is bij een koele ontvangst. Ook Gamay, Pinot Noir en Cabernet Franc uit de Loire laten zich dan van hun beste kant zien. Eveneens voor het predicaat ‘koel rood’ komen Merlot uit Chili, Tempranillo uit Spanje, Bonarda uit Argentinië en flink wat Italiaanse druivenrassen in aanmerking. Vaak gaat het hier om jonge eenvoudige wijnen die geen “hout” hebben gehad. De tannines van het hout hebben nogal eens de neiging om de baas over het jonge fruit te spelen.
  • Karakter Beschrijft de smaak van de wijn, bijvoorbeeld: droog, zoet, robuust, fruitig, etc.
  • Keller Is de Duitse term voor kelder.
  • Klaren Het helder maken van de wijn. Via filtering (de meest grove manier) of door eiwitten of bentoniet aan de wijn toe te voegen. Deze binden zich met de vaste stoffen die neerslaan en makkelijk verwijderd kunnen worden. Ook koeling (koude stabilisatie) van vooral commerciële wijnen zorgt voor transparantie, omdat door deze lage temperaturen de ontstane wijn kristallen naar de bodem zakken. De dure variant van kostbare wijnen: tijd, rust en van tijd tot tijd de wijn naar een ander vat oversteken.
  • Klaring Het helder maken van de net vergiste wijn door het toevoegen van klaringsmiddelen als eiwit of bentoniet. Het middel trekt “zwevende” deeltjes aan en neerslaat naar de bodem.
  • Klimaatkast Wijnkelder voor kelderlozen. Voordeel: alle wijnen kunnen precies op de juiste temperatuur bewaard worden. Nadeel: een beetje liefhebber heeft er al gauw meerdere nodig. Maar ook dat is geen probleem, EuroCave heeft er genoeg.
  • Klonen Kraait geen haan naar in wijnland. Sterker nog, is een volstrekt geaccepteerd fenomeen. Zonder klonen geen wijnindustrie. Vanuit een “modelrank” met bepaalde gewenste karaktereigenschappen worden meerdere plantjes met hetzelfde DNA gereproduceerd. De huidige stand van de techniek geeft de wijnmakers de keuze voor hogere dan wel lagere opbrengsten, voor meer dan wel minder kwaliteit, voor virussen en ziekteongevoelige ranken en koude resistente modellen. Het is nog slechts wachten op klonen die ook de marketing van de wijn doen.
  • Koffie Na de wijn graag. Koffie voor wijn maakt goed proeven en genieten schier onmogelijk. Ook: een geurterm die wel eens opduikt als er sprake is van rood op leeftijd.
  • Kokosnoot Geliefd bij liefhebbers en vooral terug te vinden in Nieuwe wereld Chardonnay.
  • Koppig Koppige wijntjes komen steeds vaker voor. Is een aanduiding die steeds vaker gebezigd wordt, omdat de huidige stand van zaken in de wijn maak technologie en de ver vooruitziende blikken van de Erwin Krolls van deze wereld de boeren in staat stelt rijpere druiven te oogsten. Rijper betekent meer suiker en meer suiker zorgt voor meer alcohol. Dat levert dan ook met te grote regelmaat witte en rode wijnen met alcoholpercentages op van 14% en hoger. Vaak wordt het eventueel aanwezige fruit weggedrukt ten faveure van branderigheid.
  • Koude fermentatie Het vergisten van vooral witte wijnen bij lage temperaturen. Wordt veel toegepast in de warmere klimaten.
  • Kruiden Geur- en smaak- omschrijving bij vooral rode en roséwijnen. Laurier, tijm, rozemarijn, herbes de provence, kaneel, speculaaskruiden, witte en zwarte peper. Het hele kruidenrek rukt uit..
  • Kunstmest Uit den boze in de biologisch-dynamische wijnbouw. Daar wordt gebruik gemaakt van organisch materiaal. Ook in de normale industrie wordt geminderd. Te veel klachten over lege, uit de grond getrokken druiven. En uitgeputte wijngaarden doen steeds meer wijnmakers terugkeren naar vroeger. Sommige etiketten maken zelfs al gewag van het feit dat de wijn die er achter schuilt organic is.
  • Kurk Zit op de fles, maar wordt tegenwoordig steeds vaker van zijn plek verdreven door Stelvin (de schroefdop) of een kunststof afsluiting. Steeds meer wijnmakers doen de kurk in de ban. Want wie kurk gebruikt, heeft grote kans op kurk. Een bacterie die luistert naar de chemische benaming 2,4,6- trichloranisole en een wijn naar natte, oude hond, een muffe kruip ruimte of een schimmelende dweil laat ruiken en smaken. De kurkindustrie claimt overigens dat de hoeveelheid infecties wel meevalt en dat deze ook kan ontstaan door de kisten en door schimmels in combinatie met schoonmaakmiddel. De marktleider, het Portugese Amorim, houdt het op één klacht per achthonderd miljoen door hun geproduceerde kurken, maar voor de totale industrie doet een percentage van 5% de ronde. Maar wie twaalf flessen oudere wijn van één soort zou opentrekken, treft waarschijnlijk geen fles die hetzelfde smaakt. Immers, kurk is een natuurproduct en daarom is er geen één identiek. Kurk komt daarom steeds heviger ter discussie te staan.
  • Kurkentrekker Een goede heeft een open spiraal waar een lucifer doorheen gestoken kan worden. Een dichte draait de kurk stuk. Met respect voor al leuke designdingetjes: de klassieke kelnerhefboom kwijt zich nog steeds het beste van zijn taak.
  • Kwaliteit Hiermee beoordeel je een wijn, bijvoorbeeld: zeer goed, goed, matig en slecht.
  • Kwaliteitsindeling Het indelen van wijn in verschillende kwaliteiten. Dit is verplicht in de EU-landen. Bijvoorbeeld: Vin de Table, Vin de Pays en AOC.
  • Landwein Is de één na laagste kwaliteitsaanduiding voor Duitse wijnen. Het is te vergelijken met de Franse “Vin de Pays” wijnen.
  • Leer Geurimpressie die vaak wordt toebedacht aan Shiraz wijnen, veelal van Australische makelij. Maar ook een oudere Bordeaux wil zich wel eens presenteren als kasteelheer met leer.
  • Liebfraumilch Beroemdste en meest gevreesde wijn uit Duitsland. Is louter ontwikkeld voor de export. Neemt daar helaas nog 60% van voor zijn rekening. Veelal halfzoet, vaak ook erg naar.
  • Linzen De Oostenrijkse witte held, de Grüner Veltliner, kan hier soms enigszins naar geuren.
  • Liquoreuze wijn Is een Franse term voor zeer zoete wijn.
  • Loofwandbeheer Is een wijnbouwkundige term waarbij de positie en dichtheid van het loof (de bladeren) bewust wordt beheerd met als doel een optimale kwaliteit druiven te verkrijgen.
  • Lutte raisonnée Strijd die de (biologische) wijnboer voert om zonder herbiciden en pesticiden ongedierte, ziektes en schimmels uit zijn wijngaard te houden. Homeopathische preparaten worden ingezet, Bordeauxse pap mag nog net en spinnetjes die het schorem te lijf gaan. Arbeidsintensief, maar het werkt en wordt gelukkig op steeds grotere schaal toegepast. Want waarom staan we wel op onze achterste benen als we medicamenten en groeihormonen in ons stukje vlees aantreffen en zouden we restjes onkruiden insectenverdelgers wel rustig opdrinken?
  • Macération Carbonique Is een Franse term voor koolzuurweking. Een vinificatietechniek waarbij de intacte druiven in een gesloten vat worden vergist onder invloed van kooldioxide.
  • Macération pelliculaire Schilcontactwijn. Een techniek om meer smaak en geur aan witte wijn te krijgen door de schillen vier tot twaalf uur voor het gisten bij het sap te laten. Te lang werkt averechts en heeft rare bitters tot gevolg.
  • Macereren Het in laten weken van druiven.
  • Magnum Is een fles met een inhoud van 1,5 liter, 2 maal een “gewone” wijnfles.
  • Malolactische fermentatie Is een vinificatie techniek waarbij het scherpe appelzuur onder invloed van melkzuurbacteriën en warmte om wordt gezet in het mildere melkzuur. Geeft dus een verzachtend effect aan de wijn.
  • Meeldauw Is een schimmelziekte die op de loer ligt in de wijngaard. Gebruikelijke behandeling is bespuiten.
  • Melange Is de samenstelling van meerdere basiswijnen die bij elkaar worden gevoegd vóór het bottelen. Het resultaat heet een blend wijn.
  • Mesoklimaat Het klimaat dat heerst op een klein stukje land.
  • Méthode Champenoise De manier om Champagne te maken door middel van een tweede vergisting op fles. Veel andere belletjeswijnen worden op precies dezelfde manier gemaakt, maar dat mogen ze van de Champagneboeren niet meer op hun etiket vermelden. Zij zijn nu aangewezen op de omschrijving ‘methode traditionelle’, in Italië metodo classico en in Zuid-Afrika methode Cap Classique. De grap is overigens dat je op een Champagne etiket vergeefs zal zoeken naar het begrip methode Champenoise.
  • Méthode Charmat Manier om bulkbelletjeswijn te maken. De wijn ondergaat zijn tweede gisting niet op fles, maar in roestvrijstalen tanks, waarna de botteling volgt. Wordt ook wel aangeduid als cuve close.
  • Méthode Gazéïfiée Is een methode om mousserende wijn te maken. Het koolzuurgas is niet ontstaan door een tweede gisting op fles, maar wordt net als bijvoorbeeld bij cola ingespoten.
  • Methode Traditionelle Wijnbereiding in twee stappen. De eerste gisting op vat of tank en de tweede gisting in de fles. Doordat het bij de tweede gisting ontstane koolzuur niet kan ontsnappen lost het in de wijn op en ontstaat een mousserende wijn. De term Méthode Traditionnelle mag buiten de Champagnestreek gebruikt worden.
  • Millerandage Is een Franse term voor ongelijkmatige vruchtzetting tijdens de bloei die kan resulteren tot ongelijkmatige rijping van de druiven.
  • Mineraal Mysterieus smaakelement in wijn. Wie goed zijn best doet, kan het proeven in wijnen die van druiven zijn gemaakt afkomstig van een vuursteen, leisteen, kalk of lava ondergrond. In Sancerre koketteren ze ermee en is ‘flint’ (vuursteen) zelfs een soort handelsmerk geworden.
  • Monocépage Zijn wijnen die gemaakt zijn van één cépage, één druivenras.
  • Most Het ongegist sap van druiven.
  • Moulleux Letterlijk ‘met merg’. Nu is deze botvulling niet terug te vinden in bijvoorbeeld de Bouvray en Coteaux du Layon wijnen die dit op hun etiket hebben staan, maar wel een fikse portie restsuiker. Hun smaak is zoek, romig en rond.
  • Mousserende wijn Wijn die bruist, belletjes heeft en dus koolzuur bevat.
  • Négociant Is Frans voor een bottelende handelaar. Bijvoorbeeld Colruyt, Delhaize en Carrefour zijn dit onder andere.
  • Nieuwe wereld of Nieuwe wijnlanden Het geheel van wijnlanden die niet bij de oude Europese wijnlanden horen, zoals Chili en Australië. Onder de Oude wereld vallen wijnlanden als Frankrijk, Spanje en Italië.
  • Nominaal volume Is de hoeveelheid wijn in de fles.
  • Non-vintage Is een term die met name wordt gebruikt voor mousserende wijnen zoals Champagne om een wijn aan te duiden die geen jaartal draagt, maar een samenstelling is van verschillende oogstjaren.
  • Oenologie Is de wetenschap van wijnbereiding. Hieronder vallen zowel viticulture als vinificatie.
  • Oenoloog Een oenoloog is een wijnbouwkundig ingenieur.
  • Omgekeerde osmose Een manier om most te concentreren en dus krachtiger, smaakvollere wijn te maken. De most wordt gefilterd waarbij water achterblijft. Omgekeerde osmose wordt naar hartenlust ingezet bij oogsten die veel regen te verduren hebben gehad. Kent zowel voor- als tegenstanders. Familie van omgekeerde osmose is cryo-extractie hetgeen klinkt alsof het sap dan in een baan om de aarde wordt gestuurd. In werkelijkheid is het slechts een systeem waarbij ‘verdamping’ plaatsvindt in een vacuümtoestand.
  • Onderstam Het wortel dragende deel van een wijnstok.
  • Ongefilterd Niet gefilterde wijn, waarbij droesem nog onder in de fles aan te treffen is.
  • Ontstelen Voor sommige wijnboeren gaat de “table de trie” nog niet ver genoeg om hun druiven met de hand van smaakbepalende ongerechtigheden als blaadjes, takjes, steentjes en slakjes te ontdoen. Vooral in lagelonenlanden waar mankracht voordeliger is dan machines zetten ambitieuze wijnboeren veelal de dames aan het werk om het vlaggenschip te laten maken van druiven waar ook die piepkleine steeltjes op hun bolletje van zijn verwijderd. Heidens karwei, hemels resultaat. Want ook de minieme hoeveelheden tannine die in deze uiteindjes zitten, worden nu de toegang tot de wijn ontzegd. Een zachte, zalvende, romige rode wijn is de beloning.
  • Ontzuren Is een vinificatie techniek die toegepast wordt in relatief koele klimaten waarbij het zuurgehalte van een wijn bewust wordt verlaagd, door toevoeging van kalk en soms water.
  • Oogsten Het binnenhalen of plukken van het fruit. Dit kan handmatig of machinaal gebeuren. Soms gebeurd het ’s nachts, omdat het koeler is: om spontane gisting te voorkomen of omdat de wet een minimale temperatuur vereist (Eiswein). Soms gebeurd het bij volle maan (macrobiotisch). Vroeg oogsten doe je wanneer het een hete zomer is geweest (2003). Het fruit is dan al rijp (tannine) en met langer uitstellen van het oogsten, gaan alle zuren verloren.
  • Oogstjaar Het jaar waarin de druiven zijn gelukt. Dit concept bestaat al sinds 121 v. Chr., het jaar dat Lucius Opimius consul werd. De wijn (van gedroogde druiven) uit dat jaar werd in het jaar 46 na Chr. nog gedronken en beschreven. Het duurde echter tot de 17e eeuw (toen de opslag van wijn verschoof van het vat naar de fles) voordat ‘oogstjaar’ echt een begrip werd. Wordt sinds die tijd aangegeven ter verduidelijking, maar zorgt bij het leeuwendeel van de wijndrinkers voor grote verwarring. Want was ‘het’ nou een goed of een slecht jaar? Gold dat voor wit of rood, of voor beide? Moet ik die fles nu drinken of kan ik nog wachten? Vroeger was het onthouden simpel. Toen hoefden we bij wijze van spreken alleen maar in de gaten te houden wat het voor weer was geweest in Bordeaux of Bourgogne en wie zich er enigszins in verdiepte, kon ook nog aangeven hoe de situatie in Bordeaux was geweest op de linker- en op de rechteroever. En de Bourgogne freaks wisten vaak ook wel wat we van de Côte de Beaune en de Côte de Nuits mochten verwachten. Maar inmiddels zijn de grenzen van de wijnwereld verlegd tot ver onder de evenaar. Juist in de Nieuwe Wereld waar het weer vaak minder uitschieters naar beneden en boven laat zien, zijn ook de verschillen in de wijnjaren kleiner. Echte mislukte oogsten komen er nauwelijks voor. En de moderne techniek (zowel wat betreft weersvoorspelling als tijdens de wijnmakerij) stelt ook de Oude Wereld in staat om het risico op volledige misoogsten in te dammen. Maar grote verschillen per jaar zijn er nog steeds. Nu gaat het te ver om hier de oogstkarakteristieken van ieder wijn producerend land en zijn regio’s te geven. Daar zijn zelfs aparte, vuistdikke boeken over geschreven. Maar als houvast geldt: Vintage Champagne en Vintage Port hebben een jaartal op de fles omdat deze alleen gemaakt worden in (zeer) goede jaren (gemiddeld drie keer per decennium). Rosé kan – op een enkele uitzondering na – het beste gedronken worden in het jaar na het oogstjaar op het etiket; anders verliest hij zijn fruit. En misschien nog het allerbelangrijkste is: goede wijnmakers maken in de slechte jaren juist goede wijn.
  • Op dronk Wanneer een wijn genoeg rijping heeft gehad om drinkbaar te zijn. De meeste wijnen zijn bij het bottelen al drinkbaar. Sneller op dronk betekent minder voorraadvorming en geschikt voor dagelijks gebruik.
  • Open Een fles rode wijn van tevoren openen heeft als enig nut dat je hem anders niet leeg kunt drinken. De invloed van zuurstof via dat vierkante centimetertje is minder dan miniem. Is de fles eenmaal open en nog niet leeg, dan is goed en jong rood zo’n 24 uur houdbaar. Witte wijn is – afhankelijk van de kwaliteit van het gebruikte fruit – tussen de 24 en 48 uur houdbaar. Wel in de ijskast Of nog beter in een Wine Art van EuroCave (automatisch gevacumeerde wijnfles koeler)
  • Opleggen Een wijn bewust laten rijpen in de fles. Meestal gedurende een aantal jaren.
  • Ouillage De ruimte tussen de wijn en het vat of de wijn en de kurk in de fles.
  • Oversteken Het overpompen/hevelen van de wijn van het gistbezinksel naar een ander vat.
  • Oude wereld Omvat vooral Frankrijk, Duitsland, Spanje, Italië en hun bekende wijnbouwgebieden. De Oude Wereld voelde zich nog ouder toen deze werd ingehaald door de Nieuwe Wereld op het gebied van kwaliteit, marketing en communicatie, betrouwbaarheid, overzichtelijkheid en smaak. Heeft de oogkleppen nu af, maar hij zal nooit meer de oude worden.
  • Oude wijnstokken Staan vaak in aanzien omdat ze de wijn door hun lagere opbrengst een hogere concentratie en kwaliteit geven. In Franse termen wordt gesproken over vieilles vignes.
  • Oxidatief Rijpe, zwoele aroma’s tot naar zuur; de wijn heeft te veel contact met zuurstof gehad.
  • Oxidatie/oxideren Een geoxideerde wijn is te lang in aanraking geweest met zuurstof. Een geoxideerde wijn smaakt niet meer fris.
  • Peper Zwarte peper is vaak te bespeuren in de afdronk van Syrah of Shiraz. Witte peper treft men bij een goede Sauvignon Blanc of Grüner Veltliner. Wie veel peper als specerij in zijn gerecht gebruikt, moet oppassen met fijne en complexe wijnen, want die sneuvelen. Ook erg ‘peperige’ wijnen voelen zich niet zo op hun gemak met concurrentie uit dezelfde smaakstal. Peper en peper zorgt gauw voor een onaangenaam mondgevoel.
  • Persen Het persen van druiven. Het sap uit de druiven persen met de voet, was vroeger de gewoonte. Nu gebeurd dat nog wel in Portugal (Douro). Door een moderne machine kan dat nu zeer precies worden uitgevoerd. Een belangrijk moment bij het wijn maken. Hoe minder vaste delen je met het sap mee laat vloeien, des te minder er van de schil (tannine) in de most terecht zal komen. Ook de schilwand kan men onbeschadigd achterlaten. Voor een zuivere wijn zijn het glucoserijke sap en de gistcellen van belang. Laat men vaste delen toe in een most, dan zal de wijn anders gaan smaken. Vaste delen zijn er later eventueel uit te filteren, maar goede apparatuur om dit te kunnen, is erg duur.
  • pH Is een belangrijke maat voor de zuurgraad van de wijn die ook de kleur en het rijpingspotentieel kan beïnvloeden.
  • Phylloxera Is een ziekte in de wijnranken, veroorzaakt door een klein vliegje (druifluis) die eind 19e eeuw het grootste deel van de Europese wijnbouw vernietigde. Ongeveer 3/4 van de Franse wijngaarden zijn toen vernietigd. De techniek van het enten heeft de Franse wijngaarden gered.
  • Polyfenolen Zijn tannine en kleurstoffen in wijn. Het zijn wateroplosbare stoffen die een belangrijke rol in alle levensmiddelen vervullen, als antioxidant, kleurstof, tegengaan van bruinkleuring, remstof voor enzymen.
  • Pourriture noble Betekent letterlijk “edele rotting”. Het is een schimmel die rijpe  druiven vlak voor de oogst aantast. De druiven verliezen dan veel vocht en verschrompelen aan de stokken. Van deze druiven worden rijke en complexe wijnen gemaakt zoals Sauternes uit de Bordeaux.
  • Productiviteit Geeft aan hoeveel hectoliter (hl) wijn een wijngaard per hectare (ha) produceert.
  • Prosecco Is een witte druif en wordt voornamelijk gebruikt voor mousserende wijn. De druif is aangeplant in Italië ten oosten van Venetië en in Frioul.  De oorsprong van deze druif ligt waarschijnlijk in de gelijknamige gemeente Prosecco.
  • QbA De één na hoogste kwaliteitsaanduiding voor Duitse wijnen. Staat voor “Qualitätswein bestimmter Anbaugebiete” en is te vergelijken met de Franse AOC wijnen.
  • QmP De hoogste kwaliteitsaanduiding voor Duitse wijnen. Staat voor “Qualitätswein mit Prädikat”.
  • Qualitätswein Duits en geen enkele garantie voor kwaliteit, want 95% van alle wijn van onze Oosterburen krijgt dit op z’n etiket gestempeld, dus ook die van bedroevend allooi.
  • Reductie Tegenovergestelde van oxidatie. Contact met zuurstof zien veel moderne wijnmakers als een doodzonde. Zij proberen hun wijnen jong en sprankelend van fruit op de markt te brengen. Wijn wordt opgevoed in de zuurstofarme omgeving van roestvrijstalen tanks en vervolgens als het even mee zit onder schroefdop geplaatst, zodat ook hier geen ‘zuurstoflekkage’ kan optreden. Deze manier van produceren heeft als nadeel dat de wijn wel eens wat reductief kan ruiken. In gewone mensentaal: hij stinkt. Naar rotte eieren, gekookte kool, vervelende paddenstoelen. Soms wat meer, soms wat minder. Vaak blijft dit falen beperkt tot de geur, maar in zeldzamen gevallen ‘slaat’ het ook in de wijn. Wie een reductieve wijn treft, walst ‘m even door het glas.
  • Refractometer Is een apparaat om het suikergehalte in druiven te meten.
  • Remuage Is een Franse term die wordt toegepast bij de productie van mousserende wijn. Het gistbezinksel dat neerslaat bij de tweede gisting op fles doormiddel van de fles te kantelen en te draaien.
  • Rendement (bij een wijngaard) Is de opbrengst van druiven per oppervlakte eenheid. Uitgedrukt in hectoliter per hectare.
  • Restsuikergehalte Een belangrijk gegeven in de wijn. De hoeveelheid onvergiste suikers die in de wijn achterblijft.
  • Rijpen Het laten rusten van wijn om hem beter te laten smaken.
  • Roestvrij staal Ook wel inox genoemd. Grootste revolutie in de wijnwereld sinds de uitvinding van de fles. Vervangt het eikenhouten vat als opslag of als vergistingsplek en stelt de wijnmaker in staat om zijn wijn schoner te maken (geen ongewenste houtsmaakjes), zonder dat er sprake is van zuurstofcontact en met een regelbare temperatuur. Geur- en smaakaroma’s komen zo geconcentreerder in de fles. Ideaal voor wijnen die bedoeld zijn om jong te drinken.
  • Rooien Het opzettelijke verwijderen van complete wijngaarden.
  • Rose Is een frisse wijn, gemaakt door de schillen van blauwe druiven voor de kleur kort met het witte druivensap te laten mee gisten. Meestal een assemblage van druivensoorten. Saignée komt hier goed van pas.
  • Saignée Betekent letterlijk: “bloeden”. Het is een Franse term voor tijdens het gisten van rode wijn een klein deel van de most te laten welglopen om de wijn geconcentreerder te maken.
  • Schimmelziekten Ziekten die in de wijngaard veroorzaakt worden door schimmels/bacteriën en die de druiven aantasten.
  • Sec Is een Franse term voor droog.
  • Sekt Is een mousserende wijn uit Duitsland en Oostenrijk.
  • Sélection des Grains Nobles (SGN) Het treetje boven Vendange Tardive. Witte wijn van superrijpe druiven, vaak aangedaan door edelrot, waardoor er een enorm geconcentreerde smaak ontstaat. Bekende SGN: Gewürztraminer uit de Elzas.
  • Single variety wine Is wijn bereid uit slechts één druivensoort. Het wordt in de nieuwe wereld als dusdanig bestempeld indien minimaal 85% van de gebruikte druiven van één druivensoort afkomstig zijn. In de oude wereld mag bij een minimaal gebruik van 85% van een bepaalde druivensoort deze druivensoort op het etiket vermeld worden. Ook wel monocépage genoemd.
  • Smaakgehalte Geeft de hoeveelheid smaak van een wijn aan, bijvoorbeeld: waterig, dun of rijk.
  • Smaakprofiel De verschillende smaaktonen waaruit een wijn is samengesteld.
  • Smaakstijl (smaaktype of smaakstructuur) Hoe ruikt en smaakt de wijn?
  • Spätlese Duitse wijn van laat geoogste druiven met een daardoor vaak geconcentreerdere smaak.
  • Spritzig De witte wijn heeft nog een belletje. Soms gewenst (Vinho verde), soms een jeugdzonde. De wijn heeft dan onbedoeld nog een gisting op de fles ondergaan.
  • Spumante Mousserend Italiaans.
  • Stabiel Een wijn is stabiel wanneer de gisting niet spontaan meer optreedt. In deze tijd een verouderd begrip.
  • Stille wijn Is gewone wijn. Dus zonder bubbels en ook niet versterkt of gearomatiseerd.
  • Structuur Is de kwalificatie die belangrijk is om aan te geven of een wijn te bewaren is. Dan is namelijk structuur nodig. Dit wordt gevormd door de zuren en tannine. Door laat te oogsten verliest een wijn aan structuur, maar krijgt meer ronding.
  • Stuivend Heel uitbundig bouquet. Denk aan Sauvignon Blanc met de frisse geuren van gras, verse tomaten en kruisbessen. Maar ook aan Torrontés en Muscat.
  • Suiker In wijn is dat gewoonlijk glucose en fructose. Wordt tijdens de gisting omgezet in alcohol. De hoeveelheid bepaalt ook het mostgewicht. Bij te weinig suiker kan de natuur een handje geholpen worden door suiker toe te voegen. Dit zogeheten chaptaliseren moet wel met overleg gebeuren, anders is een on-uitgebalanceerde wijn die ‘uit elkaar valt’ in zuren en zoeten het resultaat.
  • Suikerspin Een geuromschrijving die van toepassing is op witte wijnen die op getoaste eiken houten vaten zijn grootgebracht. Ook het begrip ‘karamel’ zit er dan vaak aan vastgeplakt.
  • Supérieur Wijn met een iets hoger alcoholpercentage.
  • Super-Tuscans Geuzennaam voor Italiaanse wijnen die niet voldoen aan de eisen van de DOC (andere druivensoorten bijvoorbeeld dan voorgeschreven). Welbeschouwd staan ze in de pikorde gelijk aan een Vino da tavola, maar zijn echter wel vaak van kwaliteit die boven DOC’s of zelfs de DOCG’s uittorent. En dat geldt overigens ook voor de het prijskaartje. Bekende ‘Supers’: Sassicaia, Tignanello, Ornellaia en I’Apparita. Sinds 1992 is er overigens een wet die Sassicaia dezelfde status verschaft als de officiële DOC-wijnen.
  • Sur Lie Is Frans voor een wijntype die voor extra veel smaak bewust in contact met de “lies” gehouden wordt.
  • Table de trie Kwaliteitsverbeteraar. Sorteertafel annex lopende band waarop alle eventuele ongerechtigheden die zich nog tussen de geplukte druiven bevinden met de hand verwijderd worden door aan weerzijden opgestelde functionarissen. Zo komt er alleen maar puur druivensap in de most in plaats van dat deze vermengd wordt met het sap van takjes, blaadjes en slakken.
  • Tafelwein De laagste kwaliteitsaanduiding voor Duitse wijnen. Te vergelijken met de Franse Vin de Table wijnen.
  • Tafelwijn Is de laagste categorie wijn. Meestal uitsluitend met aanduiding van het land van herkomst of de EU.
  • Tannine Tannine is één van de belangrijkste bestandsdelen van rode wijn en wordt ook wel looizuur genoemd en komt voor in de schillen, pitjes en steeltjes van druiven. Ook via een eikenhouten wijnvat komt er tannine in de wijn terecht. Bij het persen en gisten van de druiven komt er tannine in de wijn. Door de tannine kan een wijn langer bewaard worden omdat de tannine het oxidatieproces vertraagd. Witte wijn is arm aan tannine, tien maal minder dan rode wijn. Tannine is voor rode wijn wat zuurgraad is voor witte wijn.
  • TBA Afkorting van Trockenbeerenauslese. Duitse term voor zeer zoete wijn waarvan de druiven met botrytis zijn aangetast.
  • Terroir Is Frans voor bodemsamenstelling. ‘Terre’ betekent grond of bodem. Het staat voor het totaal van de directe omgeving van de druivenstok. Hieronder vallen bodem, microklimaat en de natuurlijke waterhuishouding. Terroir wil ook zeggen dat men de bodem in de wijn kan proeven.
  • Toast Geuromschrijving die vaak wordt gebruikt bij Chardonnays die op eikenhout gelagerd zijn geweest. Ook een aanduiding uit de wereld van de wijnvatenmaker: toasting. Een veel gebruikt procedé is het schroeien en branden van de binnenkant van de vaten. Mogelijke gradaties: tussen licht en zwaar. Afhankelijk daarvan krijgt de opgeslagen wijn een extra ‘gerookte’ smaakimpressie mee. Is niet altijd een geslaagde manier van wijn maken, want ook hier geldt weer (evenals bij ‘normaal’ houtgebruik): als de kwaliteit van het druivensap niet goed is, wordt de wijn er niet beter op maar viezer.
  • Tranen Glycerinesporen (dat in kleine hoeveelheden wordt geproduceerd tijdens het vergistingsproces) aan de binnenkant van het glas. Een term die vaak wordt gebruikt om zich bewonderend over de kwaliteit van de wijn te spreken, maar dit wil niet alles zeggen.
  • Trocken Is een Duitse term voor droog. Het betekent niet zoet.
  • Trockenbeerenauslese Veelal trosje voor trosje, of zelfs druif voor druif, bij elkaar geplukte wijnen. Druiven zijn ingedroogd en vaak ‘aangedaan’ door edelrot, waardoor er enorm geconcentreerde wijn ontstaat. Wordt zeer begeerd, is van de topdomeinen, is geruststellend kostbaar en geeft een unieke belevenis.
  • Uitbotten Is het uitlopen van de wijnrank.
  • Unfiltered Ook: non filtré. Wijn bevat vaste stoffen die na verloop van tijd neerslaan in de fles, de zogeheten droesem of depot bij rood en wijnsteen bij wit. Moderne consumenten vinden dat allemaal maar eng. Ook leeft de mythe dat de wijn dan niet goed is. Vandaar dat moderne wijnmakers hun moderne wijnen vaak filteren, soms licht, soms zwaar. De wijn wordt daar weliswaar helder van, maar een vervelend bijverschijnsel is dat geur, kleur en smaak minder worden. Kortom, de wijn gaat er niet perse op vooruit. Vandaar dat zichzelf respecterende wijnmakers steeds vaker overstappen op het niet-filteren van hun product. Soms zijn ze daar zo trots op dat ze dit op het etiket zetten.
  • Unwooded Houtvrije wijn opgevoed op roestvrij staal. Tegenhanger van al die plankensappen en eikenelixers. Wordt zelfs al op het etiket vermeld.
  • Vanille Smaakstof die veelal wordt afgegeven aan wijnen die op Amerikaans eiken hebben gerijpt.
  • Vatrijping Het proces van rijping van wijn in een vat. Hierdoor wordt de wijn door allerlei biochemische reacties steeds beter drinkbaar.
  • Vatgisting, houtgisting Een veel voorkomende en bekende vinificatie techniek waarbij de eerste vergisting plaats vindt in een houten  vat.
  • Vendange tardive Is een Franse term voor late oogst. Dit resulteert in een zeer zoete wijn.
  • Vendange vert De groene oogst. Jonge trossen worden ruim voordat de echte oogst begint al afgeknipt. Zo krijgen de overgebleven druiven meer voedsel en kracht, waardoor er een betere, want geconcentreerdere wijn ontstaat.
  • Vermout In het Italiaans ook wel vermouth. Is een versterkte witte of rode wijn. Op smaak gebracht met planten, kruiden, suiker en karamel. De grootste producenten zitten in Piemonte. Eén daarvan, Martini & Rossi, is zo bekend geworden dat Martini synoniem is geworden voor Vermout.
  • Vet Volle, ronde, romige, filmende wijn.
  • Vieilles vignes Frans voor oude wijnstokken. Soms wel stokken van meer dan tachtig jaar oud.
  • Vinifera Is een Europese soort wijnstok van het geslacht viniferera.
  • Vinificatie Is wijnbereiding, de manier waarop wijn gemaakt wordt.
  • Vinoloog Iemand die met succes de opleiding voor vinoloog heeft volbracht. Weet in ieder geval in theorie veel van wijn.
  • Vino tipico Italiaans wijnbegrip. Binnen de Vino da tavola bepaling mogen sommige wijnen zich Vino tipico noemen als ze voldoen aan een aantal regio gebonden karakteristieken.
  • Vin santo De heilige wijn, vooral in Toscane. Zeer zoet, geconcentreerd wit op basis van gedroogde druiven. Veelal Malvasia. Collectors item.
  • Vintage Is een term voor het benoemen van één enkel oogstjaar. Komt met name voor bij Champagne, Madera en Port.
  • Viooltjes Veelgehoorde geuraanduiding als er sprake is van een glas gevuld met Pinot Noir.
  • Vitis Vinifera Is een oerwijnstok, hiervan stammen alle huidige wijnstokrassen af.
  • Walsen Het ronddraaien van het glas (op een tafel of in de hand) om aroma’s los te maken. Eerst ruiken, dan walsen, dan wederom ruiken. Het verdient aanbeveling een groot glas te nemen bij het proeven van wijn.
  • Waterstress Dit betekent dat de wijnstokken te weinig water krijgen om goed te kunnen groeien.
  • Wijnmarktordening Wetgeving binnen de EU over de productie van wijnen, maar ook de handel in wijnen.
  • Wijnsteen Kristallen die als witgele kruimels op de bodem van de fles zichtbaar zijn. Het is een teken van een goede wijn, aangezien het gehalte aan het lekkere wijnsteenzuur hoog is geweest. Ontstaat o.a. door (witte) wijn bij lage temperatuur te bewaren. Hierbij kristalliseert wijnsteenzuur uit door een verbinding met Kalium (mineraal) aan te gaan. Het heeft geen invloed op de smaak, zoals dépôt dat bij rode wijn wel kan hebben (bitter).
  • Wit Wijn gemaakt van blauwe dan wel witte druiven. In het eerst geval laat de wijnboer de schilletjes niet mee gisten, in het tweede geval kan dat kleur technisch geen enkel kwaad.
  • Wrang De wangen trekken naar binnen, niet echt lekker. Komt voor bij jonge wijnen: onrijpe tannine en weinig lekkere zuren, zoals appel- en citroenzuur. De zuren kunnen door rijping wegvallen, de onrijpe tannine niet.
 
 
 
  • Ziel De ziel van een fles is de holte in de bodem van een fles, oorspronkelijk bedoeld om te zorgen dat eventueel bezinksel zich niet teveel door de wijn verspreid bij het uitschenken.
  • Zoet Smaakkenmerk van een wijn, tenminste 45 g/l.
  • Zomerwijn Een frisse wijn met niet teveel alcohol, vrij droog en strak. Niet complex.
  • Zout Versterkt het effect van tannine.
  • Zuchten Champagne-uitdrukking. Laat de kurk niet knallen, want dat is zonde. Bovendien is het gevaarlijk. In Epernay, een stad midden in de Champagnestreek, moet de oogarts jaarlijks minstens twintig gevallen behandelen van mensen die zo’n kurk vol in hun oog hebben gekregen. Hoe hoort het wel: draai de kurk voorzichtig los en kantel hem er zachtjes uit. Een zachte zucht zal u ten deel vallen.
  • Zuiver Schoon. Positieve indruk van een wijn. Komt voor bij strakke witte wijnen en rosé.
  • Zuur Meestal spreek je dan van een droge wijn. Diverse zuren (appel-, wijnzuur etc.) komen in de wijn voor.
  • Zuurgraad Alle wijnen bevatten zuren, maar er moet onderscheid gemaakt worden tussen de vluchtige en de vaste zuurgraad. De vluchtige zuurgraad geeft bouquet aan de wijn, maar een teveel ervan doet de wijn verzuren. De vaste zuurgraad geeft harmonie aan de wijn.
  • Zuurstok Een geur die vaak ontstaat door (tegenstanders zeggen: te wijten aan)(te) koude fermentatie. Komt vooral veel voor bij Zuid-Afrikaanse rosé.
  • Zwaar Zware wijn door een hoog alcoholpercentage en vermoeiend door weinig zuur. Meestal bij warme jaren of warme gebieden. Ze hebben vaak ook veel tannine.
  • Zwavel Prikt in de neus wanneer de wijn in het glas wordt gestoken. Ruikt naar rotte eieren. Dient als conserveringsmiddel, maar moet met mate gebruikt worden. Ondanks de wettelijke voorschriften wordt de dosering echter nog wel eens te ruim genomen, vooral bij goedkoop spul dat anders slecht tegen reizen kan. Dat het hoofdpijn oplevert is wetenschappelijk nooit bewezen.Bronnen: wijnliefde.nl, wijnweetje.nl en wijn.eu